১৯৮৮ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত প্ৰকাশিত বহুল চৰ্চিত গ্ৰন্থ ‘The Satanic Verses’ প্ৰকাশ হৈছিল। সালমান ৰুছদীৰ এই গ্ৰন্থ ভাৰতত প্ৰকাশিত হোৱাৰ লগে লগে বিতৰ্কৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈছিল। ই তৎকালীন বিশ্বজুৰি আকৰ্ষণ আৰু বিতৰ্কৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰে। এই কিতাপে ধর্মীয় অনুভূতি আঘাতপ্ৰাপ্ত কৰাৰ অভিযোগত ১৯৮৮ চনত ভাৰতত নিষিদ্ধ ঘোষণা কৰা হয়। ৩৫ বছৰৰ মুৰত কিতাপখনৰ বিষয়বস্তু, প্ৰতিবাদ আৰু লেখকৰ নিৰ্বাসনৰ বৃত্তান্ত পুনৰ আলোচনা হৈ পৰিছে। “দ্য চেটানিক ভাৰ্ছ’ ৰিটাৰ্নছ টু ইণ্ডিয়া” শীৰ্ষক এই পৰিস্থিতিৰ গভীৰতা আৰু ৰুছদীৰ লুকাই থকাৰ সিদ্ধান্তত এক নতুন দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰিছে। “দ্য চেটানিক ভাৰ্ছ” কেৱল এক উপন্যাস নহয়; ই মুক্ত চিন্তা, সাহিত্যিক স্বাধীনতা আৰু ধৰ্মীয় সহনশীলতাৰ ওপৰত এক কঠিন প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে। বিতৰ্কৰ মাজত কিতাপখনৰ “প্ৰত্যাৱৰ্তন” এনে এটা সময়ত হৈছে, যেতিয়া ভাৰতত মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উঠিছে। বিতৰ্কৰ পিছত, ৰুছদী দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে বিভিন্ন দেশত লুকাই থাকিব লগা হৈছিল। কিতাপখনৰ আকৌ প্ৰত্যাৱৰ্তন বিষয়টোৱে ভাৰতত সাহিত্যৰ ওপৰত চেন্সৰশ্বিপ আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ বিতৰ্ক পুনৰ উত্থাপন কৰিছে।
এই উপন্যাসখন কিছুমান ধৰ্মীয় গোষ্ঠীৰ মতে অপমানজনক আৰু ধাৰ্মিক বিশ্বাস ক্ষুন্ন কৰিছে বুলি অভিযোগ কৰা হৈছিল। কিতাপখনৰ বিপৰীতে বিশ্বজুৰি প্রতিবাদ আৰু হিংসাত্মক ঘটনা ঘটে। ইৰানৰ তৎকালীন নেতা আয়াতোল্লা খোমেনী ফতোৱাৰ সৃষ্টি কৰে, য’ত ৰুছদীৰ ফটোৱা জাৰী কৰা হৈছিল। বিশেষকৈ ইছলাম আৰু হজৰত মহম্মদৰ সন্দৰ্ভত উপন্যাসখনৰ অনুভূত ঈশ্বৰ নিন্দামূলক বিষয়বস্তুৰ বাবে এক বৃহৎ বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হৈছিল। কিছুমান মুছলমানে উপন্যাসখনত নবী আৰু কিছুমান ইছলামিক ব্যক্তিৰ চিত্ৰণক অসন্মানজনক আৰু আপত্তিজনক বুলি বিবেচনা কৰিছিল। ইয়াৰ ফলত ভাৰতকে ধৰি কেইবাখনো দেশত প্ৰতিবাদ, বৰ্জন, আনকি হিংসাত্মক পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হয়, য’ত উল্লেখযোগ্য মুছলমান জনসংখ্যা আছে।তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰাজীৱ গান্ধীৰ নেতৃত্বত ভাৰত চৰকাৰে ধৰ্মীয় সংগঠনৰ পৰা অপৰিসীম হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছিল, আৰু ১৯৮৮ চনৰ ৫ অক্টোবৰত শুল্ক আদেশ জাৰি কৰি কিতাপখনৰ আমদানি নিষিদ্ধ কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত ইৰাণৰ উচ্চতম নেতা আয়াতুল্লাহ খোমেইনীয়ে ফাতোৱা জাৰি কৰি মুছলমানসকলক ৰুছদি আৰু তেওঁৰ প্ৰকাশকসকলক হত্যা কৰিবলৈ আহ্বান জনায়। প্ৰায় ১০ বছৰ ব্ৰিটেইন আৰু আমেৰিকাত আত্মগোপন কৰি কটালে ৰুছদীয়ে। ১৯৯১ চনৰ জুলাই মাহত ঔপন্যাসিকগৰাকীৰ জাপানী অনুবাদক হিতোছি ইগাৰাছীক তেওঁৰ কাৰ্যালয়ত হত্যা কৰা হৈছিল। ২০২২ চনৰ ১২ আগষ্টত লেবানন-আমেৰিকান হাদি মাতাৰে মঞ্চত বক্তৃতাত ৰুছদীক ছুৰীৰে আঘাত কৰি এটা চকু অন্ধ কৰি পেলায়।
এই বিতৰ্কিত গ্ৰন্থখনৰ নৱীকৃত বিক্ৰীক ভাৰতৰ একাংশ মুছলমান সংগঠনে তীব্ৰ গৰিহণা দি কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰক এই নিষেধাজ্ঞা পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। ৰাজীৱ গান্ধী চৰকাৰে নিষিদ্ধ কৰাৰ ৩৬ বছৰৰ পাছত ব্ৰিটিছ-ভাৰতীয় ঔপন্যাসিক ছলমান ৰুছদীৰ বিতৰ্কিত গ্ৰন্থ “The Satanic Verses” ভাৰতলৈ ঘূৰি আহিছে। বিশ্বৰ মুছলমান সংগঠনসমূহে নিন্দাসূচক বুলি গণ্য কৰা ইয়াৰ লেখক আৰু বিষয়বস্তুৰ বিৰুদ্ধে হুলস্থুলৰ সৃষ্টি কৰা কিতাপখনৰ এটা “সীমিত ষ্টক” যোৱা কেইদিনমানৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানীৰ বাহৰিছনছ বুকচেলাৰছত বিক্ৰী হৈ আহিছে। বাহৰিছনছ বুকচেলাৰ্ছৰ স্বত্বাধিকাৰী ৰজনী মালহোত্ৰাৰ উদ্ধৃতি দি নিউজ এজেন্সী পিটিআইয়ে কয় যে এতিয়ালৈকে কিতাপখনৰ সঁহাৰি আৰু বিক্ৰী অতি ভাল হৈছে।
এই বিতৰ্কিত উপন্যাসখনে প্ৰকাশৰ পিছৰে পৰা তীব্ৰ বিশ্বব্যাপী বিতৰ্কৰ কেন্দ্ৰবিন্দুও হৈ আহিছে, যাৰ ফলত বিতৰ্কৰ সূচনা হৈছে। দ্য ইণ্ডিয়ান এক্সপ্ৰেছৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি ৩০ ডিচেম্বৰৰ পৰা পুনেৰ ফাৰ্গুচন কলেজ ৰোডৰ বুক ৱৰ্ল্ডতো উপন্যাসখন উপলব্ধ হৈছে । তেওঁলোকৰ হাতত ১০-১২খন কিতাপৰ প্ৰাৰম্ভিক ষ্টক আছে।
২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত দিল্লী উচ্চ ন্যায়ালয়ে ৰাজীৱ গান্ধী চৰকাৰে উপন্যাসখনৰ আমদানি নিষেধাজ্ঞাক প্ৰত্যাহ্বান জনাই এখন আবেদনৰ ভিত্তিত কাৰ্য্যবিধি বন্ধ কৰি কয় যে যিহেতু কৰ্তৃপক্ষই সংশ্লিষ্ট অধিসূচনাখন দাখিল কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে, সেয়েহে ইয়াৰ অস্তিত্ব নাই বুলি ধৰি ল’ব লাগিব।চৰকাৰী কৰ্তৃপক্ষই ১৯৮৮ চনৰ ৫ অক্টোবৰ তাৰিখৰ অধিসূচনা দাখিল নকৰাৰ পিছতে এই নিৰ্দেশ দিয়া হৈছে, য’ত কিতাপখন আমদানি কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছিল।
সংবাদ সংস্থা পিটিআইৰ সৈতে হোৱা কথা-বতৰাত জমিয়ত উলামা-ই-হিন্দৰ উত্তৰ প্ৰদেশ ইউনিটৰ আইনী উপদেষ্টা মৌলানা কাব ৰছিদীয়ে ভাৰতত পুথিখনৰ পুনৰ আবিৰ্ভাৱক লৈ উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰে।সংবিধানৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এইদৰে কয় যে মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাই যদি কাৰোবাৰ আৱেগক আঘাত দিয়ে তেন্তে সেয়া আইনী অপৰাধ। মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ অজুহাতত এনে বিতৰ্কিত গ্ৰন্থ বিক্ৰী কৰাটো কোনো ৰূপতে মানি ল’ব নোৱাৰি।
এই গ্ৰন্থ খনৰ পুনৰ অৱতৰণৰ ফলত কেনে পৰিস্থিতি সৃষ্টি হয় সেয়া লক্ষণীয় হব।
