বর্তমান গোলকীকৰণ আৰু বিশ্বায়নৰ ফলত গোটেই পৃথিবীখনেই আগবাঢ়িবলৈ ধৰিছে আৰু এই সমসাময়িক প্রেক্ষাপটত শিক্ষাৰ ন ন অভিনৱৰ সংযোজন সম্ভৱ হৈ পৰিছে। ক্ৰমান্বয়ে জটিল হৈ পৰা পৃথিৱীখনত শিক্ষাৰ ভূমিকা পূৰ্বতকৈ অধিক তাৎপৰ্যপূৰ্ণ। ভাৰতৰ শৈক্ষিক পৰিৱেশত বিজ্ঞান, গণিত, প্ৰযুক্তিৰ দৰে বিষয়ই আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিলেও এটা ক্ষেত্ৰ যিটোক সততে উপেক্ষা কৰা হয় যদিও ছাত্ৰৰ বিকাশৰ অপৰিসীম সম্ভাৱনা আছে সেয়া হ’ল নাটক শিক্ষা। ভাৰতত নাট্য শিক্ষা এক দীঘলীয়া ঐতিহ্যৰ অংশ, যি প্ৰাচীন কালৰ নাট্যশাস্ত্ৰৰ পৰা আৰম্ভ হৈ বৰ্তমান আধুনিক নাট্যশিল্পলৈকে বিকশিত হৈছে। নাট্য শিক্ষাই কেৱল অভিনয়-প্ৰশিক্ষণ নহয়, ই সংলাপ, ভাৱ-প্ৰকাশ, সৃজনশীলতা, আৰু সংস্কৃতিকেন্দ্ৰিক অধ্যয়নৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগ।
নাটকক প্ৰায়ে মনোৰঞ্জনৰ সৈতে জড়িত কৰা হয় যদিও ই কেৱল অভিনয় কৰাৰ সুযোগতকৈ বহু বেছি সুবিধা প্ৰদান কৰে। ই সৃষ্টিশীলতা, আৱেগিক বুদ্ধিমত্তা, আৰু সমালোচনাত্মক চিন্তাধাৰাৰ অনুঘটক হিচাপে কাম কৰে। নাট্য শিক্ষা হৈছে নাটকীয় কৌশল ব্যৱহাৰ কৰি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ শিক্ষণ অভিজ্ঞতা বৃদ্ধি কৰা আৰু তেওঁলোকৰ আৱেগ, যোগাযোগ দক্ষতা আৰু সৃষ্টিশীল প্ৰকাশ বিকাশত সহায় কৰা এক পাঠ্যক্ৰম। শিক্ষাত নাটক হৈছে এনে এক পাঠদান পদ্ধতি য’ত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক নাটকীয় কাৰ্য্যসূচীৰ জৰিয়তে শিকোৱা হয়। ইয়াৰ জৰিয়তে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে নিজৰ আৱেগ, অনুভৱ আৰু সৃষ্টিশীলতা প্ৰকাশ কৰিব পাৰে, আনৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীল হ’বলৈ শিকিব পাৰে, আৰু আত্মসচেতনতা আৰু আৱেগিক স্থিতিস্থাপকতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে। ‘নাটশিক্ষা’ ও এনে এক অভিনয় যাৰ যোগেদি ব্যক্তিৰ মানসিক উৎকর্ষ সাধন কৰি সমাজৰ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰি তুলিব পাৰি। নাটক শিক্ষাৰ জৰিয়তে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে কেৱল মঞ্চত অভিনয় কৰাই নহয়, কেনেকৈ ভালদৰে যোগাযোগ কৰিব পাৰি, আত্মবিশ্বাস গঢ়ি তুলিব পাৰি আৰু নিজৰ চৌপাশৰ জগতখনৰ বিষয়ে সমালোচনাত্মকভাৱে চিন্তা কৰিব পাৰি। ভাৰতে শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত অধিক সামগ্ৰিক দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰাৰ লগে লগে পাঠ্যক্ৰমত নাটক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাটো এটা খেল পৰিৱৰ্তনকাৰী হ’ব পাৰে, যিয়ে আধুনিক বিশ্বৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’বলৈ সাজু সু-বৃত্তাকাৰ, সহানুভূতিশীল ব্যক্তিক লালন-পালন কৰাত সহায় কৰিব।
আমি সাধাৰণতে নাটক বুলি ক’লে মঞ্চস্থ কৰা বা থিয়েটাৰসমূহক নাটক বুলি ভাবো। নাটক শব্দটো সংস্কৃত ‘নাট’ শব্দৰ পৰা অহা যাৰ অৰ্থ নৃত্য কৰা। অর্থাৎ নৃত্য-গীতৰ সমন্বিত কথিত আখ্যানক নাটক বোলা হয়। দৃশ্য-শ্ৰব্যৰ গুণ সমন্বিতে যি গ্ৰন্থৰ মাজেদি গতিশীল মানৱ জীৱনৰ প্ৰতিচ্ছবি ৰূপায়িত কৰা হয় তাকে নাটক বোলা হয়। পাশ্চাত্য সমালোচক যিসকলৰ মতে, ‘নাটক হ’ল জীবন সংক্ৰান্ত ধাৰণাসমূহৰ অভিব্যক্তিৰ এনে এক শিল্পকলা, য’ত সেই অভিব্যক্তি অভিনেতাসকলৰ ব্যাঘাত হোৱাৰ উপযোগী আৰু যি অভিব্যক্তি তাৰ শ্ৰৱণীয় বচন দর্শনীয় ক্রিয়াশীলতাৰে সমবেত দর্শকমণ্ডলীৰ মনোৰঞ্জনৰ কাৰণ হ’ব পাৰে।
যুগ যুগ ধৰি নাটক ভাৰতীয় শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ থকাৰ বিপৰীতে ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক শাসনৰ সময়ত শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ আনুষ্ঠানিককৰণে কলা শিক্ষাৰ পৰা দৃষ্টি আঁতৰাই পেলালে। আধুনিক শিক্ষাৰ আবিৰ্ভাৱৰ লগে লগে গণিত, বিজ্ঞান, ভাষা আদি বিষয়বোৰেই অগ্ৰাধিকাৰ লাভ কৰিছিল। ফলস্বৰূপে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ বিদ্যালয় আৰু শিক্ষানুষ্ঠানসমূহত নাট্য শিক্ষা এক প্ৰান্তীয় ক্ষেত্ৰলৈ পৰিণত হ’ল। কিন্তু শেহতীয়া বছৰবোৰত নাটক শিক্ষাৰ প্ৰতি আগ্ৰহ পুনৰ উত্থান ঘটিছে, বহু শিক্ষাবিদ আৰু প্ৰতিষ্ঠানে ইয়াৰ মূল্যক স্বীকাৰ কৰিছে। আজি নাটকক শ্ৰেণীকোঠাত লাহে লাহে পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে, কেৱল কলাত্মক প্ৰকাশৰ আহিলা হিচাপেই নহয়, সমালোচনাত্মক জীৱন দক্ষতা বিকাশৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাহন হিচাপেও।
বৰ্তমান সময়ত নাটকে বিশেষ স্থান অধিকাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। নাটক এতিয়া শিক্ষাৰ এক প্রধান অংশ হৈ পৰিছে। বিশ্ববিদ্যালয়, মহাবিদ্যালয়সমূহতো পৰিবেশ্য কলা (Parforming Arts) বিভাগ আৰম্ভ কৰা দেখা গৈছে। ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয় (Dibrugarh University), মাজুলী সাংস্কৃতিক বিশ্ববিদ্যালয় (Majuli University of culture) মহাপুৰুষ শ্রীমন্ত শংকৰদেৱ বিশ্ববিদ্যালয় (Mahapurash Srimanta Sankaradeva Viswavidyalaya) গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় (Gauhati University, Folklore Research centre for Performing Arts), তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় (De-partment of culture studies), (Assam university, Silchar, Department of visual Arts), কুমাৰ ভাস্কৰবৰ্মা সংস্কৃতি আৰু পুৰাতন অধ্যয়ন কেন্দ্র (Kumar Bhaskar Varma Sanskait and Ancient Studies University) জয়া গগৈ মহাবিদ্যালয় (Per-forming Art Department), জাগীৰোড মহাবিদ্যালয়, সোণাপুৰ মহাবিদ্যালয় (Sonapur College), মৰাণ মহাবিদ্যালয় আদি বহুতো বিশ্ববিদ্যালয় মহাবিদ্যালয়ত এই বিভাগসমূহ দেখিবলৈ পোৱা গৈছে।
ভাৰতত নাট আৰু পৰিবেশন কলাৰ এক দীঘলীয়া আৰু চহকী ইতিহাস আছে। প্ৰাচীন কালত নাটক কেৱল মনোৰঞ্জনৰ বাবেই নহয়, শিক্ষামূলক আহিলা হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল, সাংস্কৃতিক, নৈতিক আৰু আধ্যাত্মিক শিক্ষা প্ৰদান কৰা হৈছিল। নাট্যশাস্ত্ৰ , পৰিবেশন কলাৰ প্ৰাচীন সংস্কৃত গ্ৰন্থই ভাৰতত নাটক বুজাৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল। ভৰত মুনি ঋষিয়ে ৰচনা কৰা এই গ্ৰন্থখনক নাট্য বিষয়ৰ অন্যতম পুৰণি গ্ৰন্থ বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু ইয়াত অভিনয়, নৃত্য, সংগীত, মঞ্চশিল্পৰ নিৰ্দেশনা সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে।
